Απόστολος Παπατσίρος, Τι είναι η ποίηση;

Τι είναι η ποίηση; 

Είναι η ποίηση ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας; Είναι το καταφύγιο που φθονούμε; Είναι η ιερότερη εκδήλωση του ανθρώπου; Το στερνό ίχνος του Θεού ανάμεσά μας; Η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή; Ή μήπως είναι η ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου; Και τί δεν είναι ποίηση; Από πού αρχίζει η ποίηση και που τελειώνει; Τελειώνει η ποίηση; 

Η ποίηση είναι καημός και πόθος. Είναι έρωτας και πάθος. Είναι χαρά και λύπη. Ένα δάκρυ παρηγοριάς κι ελπίδας σ’ έναν κόσμο χωρίς αναστολές κι ευαισθησίες. Χωρίς ενοχές, χωρίς όρια και κανόνες. Η ποίηση είναι μια αχτίδα φώς μες στο πηκτό σκοτάδι της λήθης. Μια αόρατη κλωστή που μας ενώνει μυστικά. Μέσα στην ποίηση όλοι μεγαλώνουμε. Μας παίρνει αγκαλιά σαν τα μωρά παιδιά. Μας τραγουδάει μελωδικά και μας χορεύει ρυθμικά. Μας χαϊδεύει απαλά. Μας λέει παραμύθια, μας γαληνεύει την ψυχή, μας κάνει συντροφιά στην πλήξη και τη μοναξιά, μας δίνει υποσχέσεις για τη ζωή, μας πάει στη φύση εκδρομή, μας φέρνει την Άνοιξη με τα πουλιά, λουλούδια και όλα τα καλούδια. Μας ψιθυρίζει μυστικά, μας βάζει στο μυαλό κάθε της λέξη χωριστά, να τη ζυγίζουμε καλά, να νιώθουμε το ειδικό της βάρος. 

Μη με ρωτάτε τι είναι η ποίηση.

Πέστε μου μόνο τι  θά ’ταν η ζωή δίχως αυτή. Πόσο νόημα θα είχαν τα λόγια και τα συναισθήματα των ανθρώπων χωρίς τους ποιητές που τα εξέφρασαν. Πώς θα μιλούσαν για τον έρωτα; Πώς θα ερωτεύονταν; Πόση δύναμη θα ‘χαν τα τραγούδια. Πόση φαντασία τα παραμύθια; Πόση αλήθεια τα όνειρα; Πόση δύναμη θα’ χε αλλιώς η γλώσσα να μας πει τα’ ανείπωτα λόγια, τ’ ανέκφραστα πάθη, τους ανεκπλήρωτους πόθους, που μόνο οι ποιητές σκεφτήκαν και αισθανθήκαν. Οι ποιητές τά ‘χουνε δει και τα τά’ χουνε πει όλα! Γι’ αυτό και τις πιο ωραίες σκέψεις, τις πιο ωραίες λέξεις τις διαβάζαμε πάντα από τους ποιητές … ούτε τους επιστήμονες, ούτε τους φιλοσόφους, ούτε τους πολιτικούς. Ο Φρόιντ έλεγε χαρακτηριστικά: «Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί». Δηλαδή ένας ποιητής είναι παντού, και από πριν, γιατί είναι τα λόγια του «παιδιά πολλών ανθρώπων», και η φωνή του λαγαρή και η ψυχή του καθαρή. Σαν νά’ ναι εξόριστος στη γη, ένας ιππότης του θεού, με πανοπλία γραμματικού, που έχει την πέννα για σπαθί. 

Η ποίηση είναι η τέχνη που δε χρειάζεται να τη σπουδάσεις για να την εκφράσεις ή να την αισθανθείς. Δεν είναι τέχνη διδακτή, δεν είναι τεχνική. Την ποίηση την κουβαλάς μέσα σου από παιδί, την εισπνέεις και την εκπνέεις. Τη χαίρεσαι και την αποζητάς. Την έχεις μέσα σου σα φυλαχτό να σε φυλάει, σα γιατρικό να σε βαστάει. Να μη σου κρύβει τίποτα απ’ ό, τι έχεις πραγματικά ανάγκη. Κι αν σ’ απογοητεύει η ζωή, σε τυραννά η πλήξη, σε κατατρέχει ο φόβος, σε απωθεί η ασχήμια, η ποίηση θα είναι κει και θα σου δίνει το χέρι της. «Πάρε τη λέξη μου, δώς μου το χέρι σου», θα σου λέει… 

Η ποίηση είναι η τέχνη των τεχνών. Και τι είναι η τέχνη; Τέχνη μπορεί να θεωρηθεί κάθε δημιουργία που πληροί τα κριτήρια της αισθητικής ωραιότητας. Και τι είναι αισθητική ωραιότητα; Το νοερόν κάλλος, η αληθινή ομορφιά. Αυτή που δε την βλέπεις με τα μάτια, αλλά τη νιώθεις στα συναισθήματα. Τη θωρείς με την καρδιά. Και έτσι πορεύεσαι με ιδέες και συναισθήματα, πρόσωπα και εικόνες, αναμνήσεις και όνειρα. Ορισμένες μορφές τέχνης και ποίησης, όπως η λυρική ποίηση, η αρχαία τραγωδία και η παγκόσμια λογοτεχνία είναι μια διαρκής μαθητεία στα μυστήρια της ζωής, του έρωτα και του θανάτου, εγκόσμια και υπερκόσμια, ανθρώπινα και θεία. Ο λόγος είναι γιατί μας διδάσκουν με τρόπο μοναδικό αλήθειες, ιδανικά, πρότυπα ηθικά και αξίες, που μας εμπνέουν ένα ελεύθερο πνεύμα και μια ιδιαίτερη στάση ζωής. Με την ποίηση ανανεωνόμαστε υπαρξιακά, μιλάμε περισσότερο ειλικρινά με τον εαυτό μας, αλλά και ακουμπάμε στον διπλανό μας. Τον νιώθουμε δικό μας. 

Ο λόγος που αγαπούμε τους ποιητές είναι γιατί μας κάνουν να αγαπάμε, ή να πονάμε, να μελαγχολούμε και να νοσταλγούμε, να κάνουμε όνειρα και να αισιοδοξούμε, να μη ματαιοπονούμε, να μη δειλιάζουμε και να μην τα παρατούμε. Η ποίηση είναι προφητεία, ευχή και ευλογία. Μόνο που δεν το καταλαβαίνουμε πάντα, και βλέπουμε πολλά από αυτά που είναι γινωμένα πως είν’ από παλιά ειπωμένα. «Τι να σας κάνω μάτια μου και σας τους ποιητές που μου καμώνεστε τις ψυχές τις αήττητες…» λέει ο Ελύτης. 

Και το ρητορικό ερώτημα, τι θέλει να πει ο ποιητής; Υπάρχει πάντα για να μας δελεάζει, να μας βάζει διλήμματα και να μας αφήνει με την απορία. Για να μη θεωρούμε ποτέ την ποίηση εύκολη, τους ποιητές απλοϊκούς γραφιάδες. Το πώς ένιωθε ο ποιητής μ’ αυτό που έγραφε, όταν και όπως το έγραψε, μόνο το εικάζουμε. Το πώς και το γιατί της ποίησης είναι η μαγεία. Και αυτή είναι η γοητεία της ποίησης, να είναι κρυπτική και πολυσήμαντη, αλλά και μοναδική για τον καθένα. Για παράδειγμα εκείνο το περίφημο «πλήν Λακεδαιμονίων, για Λακεδαιμονίους θα μιλάμε τώρα» του Καβάφη, δεν είναι ειρωνικό για τους Σπαρτιάτες - όπως νομίζουν οι περισσότεροι- αλλά για αυτούς που ειρωνεύονται τους Σπαρτιάτες, που δεν καταλάβαιναν τη στάση τους… ότι είναι και αυτό μια στάση, νιώθεται… 

Κυρίες και κύριοι, δεν πρέπει να μακρηγορούμε. Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης σήμερα. Ας αφεθούμε στην ποίηση. Η ποίηση είναι μια ευκαιρία για να γνωριστούμε. Η βραδιά απόψε ανήκει στα τιμώμενα πρόσωπα, στους ποιητές. Στη συνάδελφο και ποιήτρια κυρία Αναστασία Κόκκινου, στον φιλόλογο και συγγραφέα κύριο Δημήτριο Κατσαφάνα, και στη φιλόλογο και ποιήτρια κυρία Παναγιώτα Λάσκαρη. Τους καλωσορίζουμε λοιπόν και τους ευχαριστούμε. Η προσπάθειά μας αυτή γίνεται για να γνωρίσουμε καλύτερα το έργο τους, να αφουγκραστούμε τα λόγια τους, να μάθουμε κάποια απ’ τα μυστικά της τέχνης τους και να μοιραστούμε τα συναισθήματά τους. Δεν είμαστε κριτικοί, δεν είμαστε λογοτέχνες. Η δική μας συμβολή είναι συμβολική. 

Σας ευχαριστώ για την αποψινή παρουσία σας στην εκδήλωσή μας.