Δευτέρα 23 Δεκεμβρίου 2013

Σοφοκλέους Ἀντιγόνη (στ. 473 - 496) - δειγματική διδασκαλία κ. Στεργιούλη

Μανώλης Μ. Στεργιούλης
Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων
   
Σοφοκλέους Ἀντιγόνη
(στ. 473 - 496)
   
                                              Δειγματική διδασκαλία
Αρεόπολη, 18 Δεκεμβρίου 2013
                                 
ΜΑΘΗΜΑ             :  ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ    : 18 Δεκεμβρίου 2013
ΤΑΞΗ                     :   Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΙΔ. ΩΡΕΣ             :   5η-6η
ΚΕΙΜΕΝΟ             :   Σοφοκλέους  Ἀντιγόνη, 473-496
ΜΕΘΟΔΟΣ           :   Ερμηνευτική
ΠΟΡΕΙΑ                :    Αφόρμηση-παρουσίαση-ανάλυση-σύνθεση
ΜΟΡΦΗ               :     Διαλογική



ΕΚΘΕΣΗ ΠΟΡΕΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
1.     ΣΤΟΧΟΙ

Να μπορούν οι μαθητές να απαντήσουν σε ερωτήσεις, όπως:
● Ποιες απόψεις διατυπώνει ο Κρέων για την ισχυρογνωμοσύνη;
● Ποιον τρόπο χρησιμοποιεί ο Κρέων για να κάμψει την Αντιγόνη; Θα πετύχει το σκοπό του;
Με ποια επιχειρήματα ο Κρέων προσπαθεί να πείσει ότι η ποινή που θα επιβληθεί στην Αντιγόνη θα είναι δίκαιη;
Υπάρχουν στοιχεία στο κείμενο που παραπέμπουν στο τραγικό τέλος το οποίο θα έχει ο Κρέων;
● Ποιες κοινωνικές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας περιέχονται στα λόγια του Κρέοντα;
● Ποια είναι η «ὕβρις» που ο Κρέων αποδίδει στην Αντιγόνη;
● Ποια από τα λόγια του Κρέοντα έχουν αποφθεγματικό χαρακτήρα;
● Ποια είναι η γνώμη των Αθηναίων για τη σχέση πολίτη και αρχόντων;
● Γιατί ο Κρέων δεν μπορεί να κρίνει με ψυχραιμία την πράξη της Αντιγόνης;
● Ποιο είναι το ήθος του Κρέοντα που προκύπτει από την ενότητα;

1.     ΑΦΟΡΜΗΣΗ
Θα γίνει ανάκληση των στοιχείων της προηγούμενης ενότητας με αναφορά στον ισχυρισμό της Αντιγόνης  ότι προτιμά τον θάνατο, για να λυτρωθεί από τις δυστυχίες της ζωής. Αναφορά, επίσης, θα γίνει και στους δύο τελευταίους στίχους της ρήσης της ηρωίδας, καθώς και σε όσα προσέθεσε με την παρέμβασή του ο Χορός.

2.     ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΝΕΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
         
Θα διαβαστεί το κείμενο από τον καθηγητή και οι μαθητές θα κληθούν να καθορίσουν το νέο θέμα:
            «Ο Κρέων παίρνει την αμετάκλητη απόφαση να θανατώσει την Αντιγόνη».
           
3.     ΑΝΑΛΥΣΗ

          Ο Κρέων παρουσιάζεται άκαμπτος στην απόφασή του να θανατώσει την Αντιγόνη. Κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν μπορεί να τον μεταπείσει. Η ελπίδα των θεατών ότι οι δύο αντίπαλοι θα έβρισκαν κάποιο σημείο συνεννόησης έχει χαθεί.
            ●  Ο μύθος προωθείται με την ενοχοποίηση και της Ισμήνης, για την οποία ο Κρέων δηλώνει ότι την περιμένει «κάκιστος μόρος», όπως και την αδελφή της.
            ●  Ο Κρέων προχωρεί σε χαρακτηρισμούς για την Αντιγόνη, από τους οποίους όμως προκύπτει το δικό του ήθος.
            ● Οι παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο Κρέων είναι πολύ παραστατικές και δηλώνουν τις συνέπειες και τα ολέθρια αποτελέσματα στα οποία οδηγούν η ισχυρογνωμοσύνη και η αδιαφορία.



4.     ΣΥΝΘΕΣΗ

          Θα συζητηθούν ειδικότερα θέματα για τις αντιλήψεις του Κρέοντα σχετικά με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη δύναμη την οποία του παρέχει ο νόμος και η εξουσία.
            ● Θα επισημανθεί ότι η απολυταρχική νοοτροπία του τον οδηγεί να ονομάζει την Αντιγόνη δούλη. Νιώθει προσβεβλημένος, γιατί τόλμησε να εναντιωθεί στη θέλησή του μια γυναίκα.
            ● Καταλογίζει στην Αντιγόνη θράσος, ενώ ο ίδιος δεν λαμβάνει υπόψη του ότι παραβίασε άγραφους και αιώνιους νόμους. Μεριμνά μόνο για την τήρηση των δικών του νόμων που εκδόθηκαν πριν τρεις μέρες.
● Αντιμετωπίζει την τιμωρία της Αντιγόνης όχι ως τιμωρία που εκπορεύεται από την έννομη τάξη, αλλά ως αποκατάσταση της ανδρικής του αξιοπρέπειας.
● Παρουσιάζεται ως άρχοντας που υπεράνω όλων θέτει την τήρηση των νόμων και δεν επηρεάζεται από οικογενειακούς δεσμούς.
● Διατυπώνει απόψεις που έχουν ισχύ, αλλά δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι, όσα αρνητικά προσάπτει στη συμπεριφορά των δύο αδελφών, χαρακτηρίζουν περισσότερο τη δική του συμπεριφορά.
5.     ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
           
Πίνακας, εικόνες, φωτοτυπημένο υλικό.

6.      ΓΡΑΠΤΕΣ  ΕΡΓΑΣΙΕΣ

            α. Να σχολιάσετε τις παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο Κρέων και να αναφέρετε ποιες από αυτές αντιστοιχούν στη συμπεριφορά της Αντιγόνης.
           
            β. Να γράψετε τρία παράγωγα, απλά ή σύνθετα, της Νέας Ελληνικής για καθεμιά από τις λέξεις:  πίπτειν, εἰσίδοις, βουλεῦσαι, δέδρακεν,καλεῖτε.











ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Ι.  Ελληνική
Ανδρεάδης Ι., Αντιγόνη: Δραματουργική ανάλυση - Μετάφραση, Αθήνα 1994.
Blume Horst Dieter, Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο, μτφρ. Μαρία Ιατρού, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1986.
Bowra C. M., Οι τραγωδίες του Σοφοκλή, Οιδίπους Τύραννος, Αντιγόνη, μτφρ. Αικ. Τσοτάκου-Καρβέλη, εκδ. Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1993.
Γκίκας Σωκράτης, Σοφοκλέους Αντιγόνη, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1994.
Γουδής Δημήτριος Ν., Σοφοκλέους Αντιγόνη και Οιδίπους Τύραννος, εκδ.
Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1978.
Δρομάζος Σ., Αρχαίο δράμα, Αθήνα 1985.
Easterling P. E., Knox B. M. W., Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1994.
Flacelière Robert, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1986.
Καστοριάδης Κορνήλιος, «Αισχύλεια ανθρωπογονία και σοφόκλεια αυτοδημιουργία του ανθρώπου», στο Αφιέρωμα στον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, εκδ. Παπαζήση, 1991.
Καψάλης Γ. Δ., Σοφοκλή Αίας, Αθήνα 1937.
Καψάλης Γ. Δ., Αντιγόνη, Αθήνα 1940.
Kitto H.D.F., Αρχαία Ελληνική τραγωδία, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1976.
Kott J., Θεοφαγία, μτφ. Α. Βερυκοκάκη-Αρτέμη, Αθήνα 1976.
Lesky Α., Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων, Τόμος Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1997.
Lesky Α., Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Α. Γ. Τσοπανάκη, Θεσσαλονίκη 1975.
Loraux N., Βίαιοι θάνατοι γυναικών στην τραγωδία, μτφρ. Α. Ροβάτσου, Αθήνα 1995.
Μιστριώτης Γ., Τραγωδίαι Σοφοκλέους: Αἴας, εν Αθήναις 1888.
Μιστριώτης Γ., Τραγωδίαι Σοφοκλέους εκδιδόμεναι μετά σχολίων, Αντιγόνη, εν Αθήναις 19153
Ομήρου Ιλιάδα, μτφρ. Ν. Καζαντζάκη - Ι. Θ. Κακριδή, ΟΕΔΒ, 1994.
Romilly Jaqueline, de, Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, εκδ. Μ. Καρδαμίτσα,
Αθήνα 1990.
Romilly Jaqueline, de, Η Ελληνική Τραγωδία στο πέρασμα του χρόνου, εκδ. «Το Άστυ», Αθήνα 1996.
Σεμιτέλος Δ., Σοφοκλέους Αντιγόνη, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1973.
Σοφοκλέους Αίας, (σχολ. εγχειρ.) Υπ. Παιδ. και Πολιτ. Κύπρου, Λευκωσία 1995.
Στέφος Αναστάσιος Αγ., «Η διδασκαλία των χορικών της Αντιγόνης του Σοφοκλή», Σεμινάριο, 10, Π.Ε.Φ., Αθήνα 1988,  σσ. 91-105.
Στέφος Αναστάσιος Αγ., Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, ΙΙ, εκδ. Πορεία,
Αθήνα 1993.
Taplin Οliver, Η αρχαία ελληνική τραγωδία σε σκηνική παρουσίαση, μτφρ. Β. Δ. Ασημομύτης, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, Αθήνα 1988.
Τερζάκης Α., Αφιέρωμα στην τραγική μούσα, Αθήνα 1989.
Thomas Rosalind, Γραπτός και προφορικός λόγος στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Δ. Κυρτάτας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1996.
Φραγκούλης Αθανάσιος Κ., «Σοφοκλή Αντιγόνη. Μια ερμηνευτική προσέγγιση», Σεμινάριο, 10, Π.Ε.Φ., Αθήνα 1988, σσ. 72-90.
Φραγκούλης Αθανάσιος Κ., Η Αντιγόνη του Σοφοκλή, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 1992.
Χουρμουζιάδης Νίκος Χ., Όροι και μετασχηματισμοί στην Αρχαία Ελληνική Τραγωδία, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1984.

ΙΙ.  Ξενόγλωσση
Bowra M. C., Sophoclean Tragedy, Oxford 1944.
Blundell M. W., Helping Friends and Harming Enemies. A Study in Sophocles and Greek Ethics, Cambridge 1989.
Cohen D., «The Imagery of Sophocles: a Study of Ajax’s Suicide», G&R, 27 (1978), σσ. 24-36.
Dawe R. D., Studies on the Text of Sophocles, Leiden 1978.
Diller H. (Hrsg), Sophokles, (Wege der Forschung 95), Darmstadt 1967.
Fartzoff M., «Les Agamemnons de Sophocle», στον τόμο Actes du Colloque: Sophocle; le texte, les personnages, Publications de l' Universite de Provence, Aix-en-Provence, 1993, σσ. 343-364.
Fritz K. von, «Haimons Liebe zu Antigone», στο Antike und moderne Tragödie, Berlin 1962, σσ. 227-240.
Garrison E. P., Groaning Tears. Ethical and Dramatic Aspects of Suicide in Greek Tragedy, Leiden 1995.
Garvie A., «L’ hybris, particulièrement chez Ajax », στον τόμο Actes du Colloque: Sophocle; le texte, les personnages, Publications de l' Universite de Provence, Aix-en-Provence, 1993, σσ. 243-253.
Gellie G. H., Sophocles: A Reading, Melbourne 1972.
Giebel M., Sophokles Antigone, Erläuterungen und Dokumente, Reklam, Stuttgart 1992.
Jebb R. C., The Ajax, Cambridge 1895.
Jebb R. C., Sophocles Antigone, Cambridge University Press, 199219.
Kamerbeek J. C., The Ajax, Leiden 1963.
Kammerbeek J. C., The plays of Sophokles, Antigone, Leiden: Brill, 1978.
Κατσούρης Α. Γ., «The Suicide Motif in Ancient Drama», Dioniso, 47 (1976), σσ. 5-36 [πρώτη δημοσίευση Δωδώνη 4 (1975), σσ. 205-234].
Kirkwood G. M., A Study of Sophoclean Drama, New-York 1958.
Knox B. M. W., «The Ajax of Sophocles», HSCP, 65 (1961), σσ. 1-37.
Latacz Joachim, Einführung in die griechische Tragödie, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1993.
Machin A., Cohérence et continuitè dans le théâtre de Sophocle, Haute-Ville 1981.
Machin A., «Αjax, ses ennemis et les dieux», Les Etudes Class., 68 (2000),
σσ. 3-26.
Mazon P. - Dain A. - Irigoin J., Sophocle, t. 1, 2, 3, Paris 1989-1990.
Méautis G., Sophocle. Essai sur le héros tragique, Paris 1957.
Minadeo R., «Sophocles’ Ajax und κακία », Eranos, 85 (1987), σσ. 19-23.
Minadeo R., «The Thematic Design of the Ajax », Dioniso, 62 (1992), σσ. 47-67.
Nestle W., Vom Mythos zum Logos, Alfred Kröner Verlag, Stuttgart 1975.
Opstelten J. C., Sophocles and Greek Pessimism, Amsterdam 1952.
Reinhardt K., Sophocle, (trad. en francais par E. Martineau), Paris 1971.
Rohdich H., Antigone: Beitrag zu einer Theorie des sophokleischen Helden, Heidelberg 1980.
Ronnet G., Sophocle poète tragique, Paris 1969. 
Saïd S., La faute tragique, Paris 1978.
Segal C. P., Tragedy and Civilization: An Interpretation of Sophocles, Mass. 1981.
Stanford W. B., The Ulysses' Theme. A Study in the Adaptability of a Traditional Hero, Oxford 1963.
Stanford W. B., Sophocles’ Ajax, London 1963.
Starobinski J., Trois fureurs, Paris 1974.
Steiner George, Die Antigonen, übersezt von Martin Pfeiffer, DTV Verlag, München 1990.
Waldock A. J. A., Sophocles the Dramatist, Cambridge 1951.
Webster T. B. L., An Introduction to Sophocles, Oxford 1969.
Whitman C. H., Sophocles. A Study in Heroic Humanism, Cambridge Mass. 1951.
Winnington - Ingram R. P., Sophocles: An Interpretation, Cambridge 1980.




Η βιβλιογραφία περιέχεται στο βιβλίο  «Αξιολόγηση των μαθητών της Β΄ Λυκείου στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία», Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, Αθήνα 1999, σ.σ. 243-245.


Κείμενο

Κρέων


ἀλλ᾽ ἴσθι τοι τὰ σκλήρ᾽ ἄγαν φρονήματα
πίπτειν μάλιστα, καὶ τὸν ἐγκρατέστατον
σίδηρον ὀπτὸν ἐκ πυρὸς περισκελῆ                                       475
θραυσθέντα καὶ ῥαγέντα πλεῖστ᾽ ἂν εἰσίδοις·
σμικρῷ χαλινῷ δ᾽ οἶδα τοὺς θυμουμένους
ἵππους καταρτυθέντας· οὐ γὰρ ἐκπέλει
φρονεῖν μέγ᾽ ὅστις δοῦλός ἐστι τῶν πέλας.
αὕτη δ᾽ ὑβρίζειν μὲν τότ᾽ ἐξηπίστατο,                                  480
νόμους ὑπερβαίνουσα τοὺς προκειμένους·
ὕβρις δ᾽, ἐπεὶ δέδρακεν, ἥδε δευτέρα,
τούτοις ἐπαυχεῖν καὶ δεδρακυῖαν γελᾶν.
ἦ νῦν ἐγὼ μὲν οὐκ ἀνήρ, αὕτη δ᾽ ἀνήρ,
εἰ ταῦτ᾽ ἀνατὶ τῇδε κείσεται κράτη.                                      485
ἀλλ᾽ εἴτ᾽ ἀδελφῆς εἴθ᾽ ὁμαιμονεστέρα
τοῦ παντὸς ἡμῖν Ζηνὸς ἑρκείου κυρεῖ,
αὐτή τε χἠ ξύναιμος οὐκ ἀλύξετον
μόρου κακίστου· καὶ γὰρ οὖν κείνην ἴσον
ἐπαιτιῶμαι τοῦδε βουλεῦσαι τάφου.                                     490
καί νιν καλεῖτ᾽· ἔσω γὰρ εἶδον ἀρτίως
λυσσῶσαν αὐτὴν οὐδ᾽ ἐπήβολον φρενῶν.
φιλεῖ δ᾽ ὁ θυμὸς πρόσθεν, ᾑρῆσθαι κλοπεὺς
τῶν μηδὲν ὀρθῶς ἐν σκότῳ τεχνωμένων·
μισῶ γε μέντοι χὤταν ἐν κακοῖσί τις                                     495
ἁλοὺς ἔπειτα τοῦτο καλλύνειν θέλῃ.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου